Z narcyzem da się żyć – trzeba jednak wiedzieć… jak. Zanim zaczniesz obwiniać o cokolwiek siebie albo złościć się na to, że nie potrafisz się dogadać z osobą, na której Ci zależy, zastanów się, czy nie spotkałaś/eś na swojej drodze narcyza. Oto 12 sygnałów, które powinnaś/powinieneś traktować jak ostrzeżenie.
1. Wyczuwasz w swoim ciele, że coś jest nie tak
Nie wiesz, jak się rozeznać w tym, czy kontakt z jakąś osobą Ci szkodzi, czy nie? Słuchaj się swojego ciała. To ono w pierwszej kolejności podpowiada Ci, że coś niebezpiecznego się dzieje – często skuteczniej od racjonalnego umysłu! Staraj się “odczytywać” osoby, które poznajesz z poziomu swojego organizmu. Masz fizyczne objawy, takie jak chociażby zaciśnięty żołądek, mdłości czy przyspieszony oddech? To oznacza, że Twoje ciało broni się przed zagrożeniem, blokuje przed nim – nawet jeśli to nieuświadomiona reakcja. Podobna może być przyczyna tego, że w obecności narcyza pocą Ci się dłonie, masz mroczki przed oczami albo zauważasz u siebie brak apetytu.
W bliższych, intymnych relacjach koniecznie przypatrz się temu, jak Twoje ciało zachowuje się podczas zbliżenia z tą osobą. Może kompletnie nie masz ochoty na seks albo nawet na najczulszy dotyk reagujesz wzdryganiem się? A może jest tak, że masz ochotę pójść z potencjalnym narcyzem do łóżka, ale w trakcie zaczynasz się czuć tak, jakby sprawy wymykały się spod kontroli, jakbyś się zmuszał/a, a ciało sztywnieje i zaczyna się spinać? Jeśli chcesz, żeby Twój organizm jako narzędzie wczesnego ostrzegania działało jak najlepiej, staraj się mieć z nim dobry kontakt. Dbaj o nie, regeneruj się po wysiłku, prawidłowo odżywiaj i świadomie podchodź do wszelkich substancji, jakie przyjmujesz (suplementów, leków, środków psychoaktywnych).
ZOBACZ TEŻ >> INTUICJA – JAK ĆWICZYĆ TWÓJ NAJLEPSZY SYSTEM WCZESNEGO OSTRZEGANIA
1. KSIĄŻKA „Rozbroić narcyza” W. T. Behary | 2. KSIĄŻKA „Socjopaci są wśród nas” M. Stout
2. Masz obsesyjne myśli na temat tej osoby
Po czym poznać, że osoba, z którą zaczynasz randkować ma osobowość narcystyczną? Zaczyna dziać się z Tobą coś dziwnego. Nie możesz się skupić na niczym innym, obsesyjnie myślisz o tej osobie i cały czas masz wrażenie, że zaraz zniknie bądź, że Ci w jakiś niewytłumaczalny sposób zagraża. Od kiedy się z nią spotykasz, kompletnie nie potrafisz się zrelaksować, poczuć bezpiecznie, zająć czymś innym. Dodatkowo non stop czujesz presję i robisz wszystko, żeby zrobić na tej osobie jak najlepsze wrażenie. Jesteś w stanie zrobić coś kompletnie nie w swoim stylu, zapożyczyć się, udawać kogoś, kim nie jesteś – wszystko po to, żeby zaskarbić sobie uwagę naszego potencjalnego narcyza.
Ważne jest, żebyś zrozumiał/a, że nie warto mieć do siebie o to pretensji – to skomplikowana gra, w którą gra narcyz, oparta na manipulacji, wprowadzaniu w błąd i czerpaniu przyjemności z cudzych starań i wysiłków sprawia, że zaczynasz się gubić w swoich domysłach, pragnieniach, obsesjach. Narcyz nigdy Cię w tym nie uspokoi, zawsze będzie zachowywał się tak, jakby stał w otwartych drzwiach i za chwilę mógł przez nie wyjść bezpowrotnie.
ZOBACZ TEŻ >> MANIPULACJA – JAK JĄ ROZPOZNAĆ I SKUTECZNIE CHRONIĆ SIEBIE W RELACJACH
3. Masz dysonans poznawczy
Niby dostajesz od osoby, którą poznałaś/eś jasny komunikat, ale jednak „coś się nie zgadza” – elementy tej całej układanki jakoś nie chcą się do siebie dopasować. O co tu chodzi? Słyszysz, że komuś na Tobie zależy, a jednocześnie masz silne wrażenie, że czujesz coś zupełnie innego. Potencjalny narcyz deklaruje, że chce się Tobą zaopiekować, a przecież nie potrafisz nawet przez chwilę poczuć się przy niej bezpiecznie – jest jakaś niespokojna, sprawia, że czujesz się niewystarczająco dobra/y i odpowiedni/a, żeby zostać z tą osobą na zawsze.
Taki dysonans poznawczy to kolejna cecha, po której możesz łatwo rozpoznać, że masz do czynienia z narcyzem. Warto przy tym pamiętać, że zaawansowane w swoim narcyzmie osobowości potrafią tak poprowadzić tę grę między Wami, że to Ty będziesz się obwiniać o to, że nie potrafisz “połączyć kropek”. Do tego zresztą dojdziemy jeszcze dalej, w punkcie poświęconym zjawisku określanym przez psychologów jako “gaslighting”.
4. Zauważasz, że jesteś pod kontrolą
Ta osoba naprawdę bardzo Ci się podoba. Mówi o tym, że Ty też jesteś w jej/jego typie, a nawet, że Cię kocha. A przecież zauważasz często ten specyficzny sposób patrzenia na Ciebie – oceniający, szacujący, pełen wyższości. Czasem jesteś idealizowana/y do takiego stopnia, że wręcz czujesz rosnące skrępowanie, a innym razem odnosisz wrażenie, że zamieniłaś/eś się w obiekt na polowaniu. Zwyczajna rozmowa regularnie zamienia się w wywiad, podpytywanie podszyte skrywaną nieufnością. Pojawiają się zbyt emocjonalne/intymne pytania, które wyprowadzają Cię z równowagi albo wytrącają Ci z ręki broń, kiedy się chronisz przed atakiem. Jesteś zasypywana/y wiadomościami, prośbami o zdjęcia z miejsc, w których się właśnie znajdujesz czy telefonami, bez względu na okoliczności. A jednocześnie nie masz kompletnie wpływu na to, że ta osoba co jakiś czas “znika z radaru” i nie tłumaczy się, gdzie jest i co robi. Nie odbiera telefonów, nie odpisuje, nie daje znaku życia, po czym wraca, jak gdyby nigdy nic.
Jednocześnie masz poczucie pozostawania pod kontrolą – nie potrafisz się temu sprzeciwić, masz rosnące wyrzuty sumienia. Sam/a gubisz się w tym, czy słusznie postępujesz, czy przypadkiem nie kłamiesz, odpowiadając na podchwytliwe pytania. Dajesz się wciągnąć w gierkę, automatycznie oddając tej drugiej osobie władania nad Tobą, Twoim poczuciem bezpieczeństwa, pewnością siebie, nastrojem.
5. Widzisz, że osoba się przechwala i stale porównuje
Narcyz zawsze musi mieć ciekawsze i bardziej dramatyczne historie do opowiedzenia. Wszystkich przebija swoimi opowieściami, w których albo jest najlepszy albo jest potrzebującą maksimum opieki ofiarą. Jeśli narcyz komuś współczuje, to tylko w imię swoich wyrachowanych gierek albo dlatego, że to akurat pasuje do jego wizerunku wrażliwej i empatycznej partnerki, szefa, przyjaciółki. Jeśli jednak uwaga długo jest skupiona na kimś innym, narcyz zrobi wszystko, żeby zwrócić ją na siebie, nawet kosztem własnego bezpieczeństwa. Przerażające opowieści o trudach, jakich musi doświadczać to i tak niewiele. Narcystyczne osobowości potrafią nawet doprowadzić do wypadku czy przeprowadzić próbę samobójczą, byle tylko wywołać w innych silne emocje.
Narcyz nie tylko czujesz się lepszy, bezustannie porównując siebie do innych ludzi. On kocha też oceniać ludzi wokół. Jeśli zwiążesz się z kimś takim, możesz się liczyć z tym, że będziesz często porównywana/y do poprzedniego partnera/partnerki – czasem na korzyść, czasem nie. Licz się z tym, że zawsze pojawią się przy tym silne emocje i wielkie słowa, które albo wyniosą Cię na piedestał, albo w sekundę z niego strącą (o tym będziemy mówić jeszcze w kolejnych punktach).
ZOBACZ TEŻ >> PSYCHOLOGIA KŁÓTNI W ZWIĄZKU: ZDROWE RÓŻNICE CZY NIEZDROWA WALKA?
6. Jesteś świadkiem/obiektem fałszywej troski
Dysonans poznawczy, który czujesz w kontakcie z narcystyczną osobą przejawia się też w wyrażaniu troski. Twój nowy/a znajomy/a mówi, że jest mu bardzo przykro, a jednocześnie kompletnie tego nie czujesz. Nie potrafisz tego nawet wytłumaczyć… Masz wrażenie, że współczuje Ci lub innym ludziom, ale jakby „zza szyby” – nie wierzysz w te słowa, masz wrażenie, że serce narcyza pozostaje niewzruszone i zimne nawet, jeśli na jej twarzy pojawiają się łzy. Taka osoba może być albo wyraźnie pozbawiona empatii, albo empatia w jej przypadku jest przesadzona, nadmierna, sztuczna, na pokaz.
Po Twojej smutnej historii narcyz potrafi natychmiast zmienić temat i nigdy nie wrócić do Twoich przeżyć. Przykładowo, zwierzasz się takiej osobie, że przeżywasz poważne rozterki albo masz kłopoty ze zdrowiem, a następnego dnia rozmawia z Tobą jak gdyby nigdy nic, jakby Wasza emocjonująca rozmowa nigdy się nie odbyła. Może być też inaczej – mówisz coś narcyzowi mimochodem, a on z niezdrowym zainteresowaniem wyciąga z Ciebie szczegóły, dopytuje, niejednokrotnie dołując Cię w ten sposób i rozdrapując rany, które już chciałabyś/chciałbyś wygoić.
1. KSIĄŻKA „Ocalić siebie” H. Goworowska-Adamska | 2. KSIĄŻKA „Nienawidzę Cię! Nie odchodź” J.J. Kreisman i H. Straus
7. Jesteś ignorowana/y
Narcyz podczas rozmowy z Tobą sprawdza telefon, zaczyna rozmawiać z kimś innym, zmienia temat, jest zupełnie niezainteresowany tym, co masz do przekazania. A jednocześnie masz wrażenie, że kiedy zaczynasz wyrażać swoją frustrację, natychmiast zmienia taktykę, pyta, jak się czujesz, co planujesz itd. To trochę gra w kotka i myszkę – chciałabyś złapać narcyza za rękę, wskazać mu, w jakich sytuacjach zachowuje się wobec Ciebie nie w porządku, ale trudno jest Ci to zrobić, bo na wszystko ma alibi, potrafi obrócić kota ogonem i powiedzieć, że przecież był przy Tobie.
W relacji z narcystyczną osobowością są też ignorowane Twoje potrzeby, marzenia, ambicje i cele. Nie ma znaczenia, dokąd Ty chcesz jechać i co robić, jak się czujesz, co zamierzasz. Osiągnięcia i plany narcyza zawsze są na pierwszym miejscu, a jego uwaga tak kapryśna, że nigdy nie wiesz, kiedy na Ciebie spłynie.
8. Jesteś poddawany bezustannej krytyce
Bolesne komentarze, wyrzucanie Ci, że sobie coś wymyślasz, negowanie Twoich przeczuć. Narcyzi kochają to robić, żeby sprawdzić granice Twojego odczuwania, przekonać się, jak wiele możesz znieść. Każda ocena narcystycznej osoby boli, pozostaje w Tobie głęboko, nie możesz przestać o niej myśleć. Ta krytyka wiąże się z innymi aspektami, które już omówiliśmy – chociażby z porównywaniem z innymi osobami, byłymi partnerami, rodzicami itd.
Narcyzi nie robią neutralnych uwag – oni zawsze wbijają szpilkę, kiedy jesteś na to najmniej gotowa/y. Co więcej, potrafią skrupulatnie zapisywać w pamięci rzeczy, które bolą Cię najbardziej i właśnie nimi atakować Cię w chwilach słabości. Narcyz jednego dnia potrafi okazać Ci współczucie z powodu kłótni w pracy, a kolejnego powiedzieć, że na przykład “z nikimi nie potrafisz się dogadać, nawet z kolegami z biura”. Narcystyczne osobowości dobrze wiedzą, po jaką broń chwycić, żeby zadać największy ból
9. Stajesz się obiektem manipulacji
Osoby narcystyczne na każdym kroku manipulują innymi, programują otoczenie, wdrukowując im w podświadomość jakiś przekaz. Przykład? „Ty byś mi tego nigdy nie zrobił/a, prawda?”, „Zawsze chciałam/em, żeby mój partner/moja partnerka tworzyła mi taki bezpieczny, ciepły dom”. To nic innego, jak transferowanie na innych swoich oczekiwań. Nazywając rzeczy po imieniu, narcyzi chcą, żebyś zrobił/a dla nich to, czego oczekują. Kochają mieć grono oddanych zwolenników, którzy jedzą im z ręki. Chcąc nie chcąc, dając się w ten sposób zmanipulować, będziesz się starała sprostać ich potrzebom, żeby ich nie rozczarować.
Co znamienne, po kłótni z narcyzem czy potężnej krytyce z jego strony, prawdopodobnie dostaniesz komunikat: “Jesteś wspaniała/y, bez Ciebie nie wyobrażam sobie życia” – i być może właśnie taka wiadomość/wypowiedź sprawi, że bardzo trudno Ci będzie odejść, zakończyć znajomość z narcyzem. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego, jak wyjść z manipulacji i ratować siebie w relacjach, koniecznie zajrzyj do TEGO wpisu.
10. Dostajesz sygnał, że coś z Tobą jest nie tak
Cokolwiek złego się nie dzieje, w kontakcie z narcyzem zawsze będziesz się czuł/a winna. Taka toksyczna osoba będzie się starać wmówić Tobie, że coś z Tobą jest nie tak, że powinnaś/powinieneś nad sobą pracować, coś w sobie zmienić. W normalnej sytuacji po takiej porcji niszczącej krytyki, uciekałabyś/uciekałbyś gdzie pieprz rośnie. Ale narcyz potrafi tak Cię zdominować i zmanipulować Twoje potrzeby, że zamiast chronić siebie i uciekać, będziesz stawać na rzęsach, żeby ją zadowolić. W kontakcie z narcyzem czujesz się jak nic nie warta osoba, najmniej atrakcyjny człowiek na świecie, ale jego charyzma sprawia, że zamiast walczyć o siebie, poddajesz się krytyce, a Twoja pewność siebie maleje.
11. Jesteś poddawana/y manipulacji gaslighting
Czujesz, że Twój partner/partnerka celowo wzbudza w Tobie wątpliwości dotyczące Twojej pamięci, postrzegania świata. Masz przez niego/nią dysonans poznawczy, przestajesz rozumieć, co się tak naprawdę dzieje, a co jest wytworem Twojej wyobraźni. Takie zjawisko w psychologii określa się pojęciem “gaslighting”. To okrutna i wyjątkowo wyrachowana forma przemocy psychicznej. Będąc jej poddaną/ym, potrafisz nawet konsultować z innymi, czy przypadkiem faktycznie nie zrobiłaś/eś tego, o co się Ciebie oskarża.
Narcyz potrafi Ci wmówić, że sobie nie radzisz z rzeczywistością, że przesadzasz, a nawet – że masz urojenia. Przykład? Widzisz swojego narcystycznego partnera na ulicy, trzymającego za rękę inną osobę. Kiedy wpadasz w szał i chcesz to wyjaśnić, narcyz mówi Ci, że powinnaś/powinieneś ochłonąć, że masz przywidzenia, że warto pomyśleć o terapii. To sprawia, że tracisz grunt pod nogami, jesteś zdezorientowana/y, niepewna/y tego, co w ogóle myśleć, kruszy się kompletnie Twoja odporność psychiczna. W rozmowie z portalem NaTemat.pl o gaslightingu tak mówi pisarz i socjolog Jarosław Gibas: “To zjawisko zachodzi wtedy, gdy osoba A konsekwentnie i w długotrwały sposób namawia osobę B, by zignorowała fakty, a zamiast tego uwierzyła w interpretację przedstawioną przez drugą stronę”.
12. Raz jesteś Bogiem, raz jesteś niczym
Narcyz stawia Cię na piedestale tylko po to, żeby za chwilę Cię z niego zrzucić. Nigdy nie wiesz, kiedy to nastąpi, więc żyjesz w ciągłym niepokoju. Zwracasz na siebie uwagę błagalnym tonem, prosisz o bliskość, zainteresowanie, przepraszasz, zwalasz na siebie winę. A to, zamiast poprawić Wasze relacje, tylko sprawia, że narcyz czuje się jeszcze silniejszy, a kółko się zamyka…
Obejrzyj:
- Master Your Life Narcyz, czy jednak nie? A może osobowość anankastyczna?
- Master Your Life 11 dziwnych cech komunikacji i ekspresji ludzi narcystycznych
- Soul GPS 15 Znaków, że spotykasz się z narcyzem
Przeczytaj:
W.T. Behary Rozbroić narcyza. Jak radzić sobie z osobą zapatrzoną w siebie
